Zuid-Soedan: een crisis in een crisis: mensen die het conflict in Soedan ontvluchten vechten om te overleven
Duizenden mensen die aan het conflict in Soedan ontsnapten door de grens over te steken naar Zuid-Soedan, vechten nu om te overleven in doorgangscentra in de staten Upper-Nile en Noord-Bahr El Ghazal. De meesten zijn Zuid-Soedanezen die in Soedan woonden toen het conflict in april uitbrak, onder wie veel vrouwen en kinderen. Deze mensen zoeken onderdak in en rond de doorgangskampen en hebben amper toegang tot onderdak, voedsel, drinkwater en sanitaire voorzieningen. Artsen Zonder Grenzen roept de medische en humanitaire gemeenschap op om een gecoördineerde reactie te organiseren en te reageren op de toenemende behoeften van de teruggekeerden.
"Vooral de staten Upper Nile en Northern Bahr El Ghazal krijgen een grote toestroom van teruggekeerden en de huidige humanitaire respons is onvoldoende", zegt Jocelyn Yapi, AZG-hoofd van de acties in Zuid-Sudan.
"De ontheemden, die al getraumatiseerd zijn, hebben zeer beperkte toegang tot voedsel, onderdak, sanitaire voorzieningen en andere basisbehoeften. De autoriteiten en andere partijen moeten dringend het proces versnellen om hen op een waardige manier over te brengen naar andere delen van Zuid-Soedan. Ze moeten ook zorgen voor basisvoorzieningen zodat mensen zich kunnen vestigen."
Steun onze acties daar waar ze het meest nodig zijn
De slechte leefomstandigheden in de doorgangskampen hebben de gezondheid van de mensen al aangetast en met het begin van het regenseizoen kan de situatie catastrofaal worden, waarschuwt AZG.
"Onze teams behandelen nu al patiënten met ziekten die voorkomen kunnen worden door betere leefomstandigheden," zegt Yapi. "Er moet snel iets veranderen, want met het regenseizoen in aantocht vrezen we voor uitbraken van ziekten en een gezondheidsramp die het leven van duizenden mensen bedreigt."
Mensen leggen enorm gevaarlijke tochten af op zoek naar veiligheid
Sinds midden april zijn tienduizenden mensen in Soedan op de vlucht geslagen door de gevechten. Meer dan 127.000 mensen hebben hun toevlucht gezocht in Zuid-Soedan, voornamelijk in Renk in de staat Upper Nile. Elke dag komen er tussen de 800 en 1.000 mensen Renk binnen op ezelskarren, vaak na een lange en gevaarlijke reis om de grens te bereiken.
Awel Shoul is samen met zijn zieke broer één van de vele mensen die terugkeerden naar hun thuisland op zoek naar veiligheid. Zijn broer onderging een medische behandeling in Soedan en zou geopereerd worden, maar moest zijn behandeling stopzetten toen Khartoem een gevechtszone werd.
Awel beschrijft hun 15-daagse reis: "We liepen voor ons leven vanuit Khartoem. Onderweg kwamen we gewapende mannen tegen die ons geld en onze bezittingen afpakten. Ook onze gsm’s werden meegenomen."
Wanneer de teruggekeerden Zuid-Soedan binnenkomen, realiseren de meesten zich niet dat hen nóg een crisis staat te wachten. Het belangrijkste doorgangscentrum in Renk biedt momenteel onderdak aan meer dan 12.000 mensen: veel meer dan de capaciteit en de beschikbare hulp. Honderden gezinnen hebben hun kamp opgeslagen buiten het doorgangscentrum en beschermen zich tegen de zon met wat ze maar kunnen vinden.
Verschillende gemeenschappen op één plek, zorgt voor spanning
Ongeveer een maand geleden waren er aanvaringen tussen de verschillende gemeenschappen in het doorgangscentrum. Sindsdien hebben sommige gemeenschapsleden het centrum verlaten om de vrede te bewaren. Hoewel er enige hulp beschikbaar is voor de mensen in het doorgangscentrum, is er geen hulp voor de mensen buiten het centrum.
In Renk is de situatie zo schrijnend dat mensen hun kleren zouden verkopen om aan geld te komen en te vertrekken
"We hebben geen voedsel," zegt Anyr Mathok Deng, die in een pakhuis vlak bij de rivier in de stad Renk slaapt, nadat hij 40 jaar in Soedan had gewoond en naar zijn land van oorsprong terugkeerde. "Er zijn nauwelijks hulpgoederen die nodig zijn om te overleven. Er komen slangen en schorpioenen uit de rivier. Er is niet genoeg schoon water," zegt hij. "Mensen willen hier niet blijven. Ze zijn zo wanhopig dat ze hun kleren zouden verkopen en zelfs naakt zouden gaan als dat nodig is om aan geld te komen voor transport."
Lokale vrachtwagenchauffeurs rekenen ongeveer 25.000 Zuid-Soedanese pond (US$25) per persoon om mensen van Renk naar Palouch te brengen, een stad 150 km verderop. Daar hopen de meesten een vlucht te nemen naar Groot Bahr El Ghazal. Degenen die het zich niet kunnen veroorloven om te reizen, wachten op hulp. Hoewel hun roots in Zuid-Soedan liggen, is het geen thuiskomst. Deze teruggekeerden wonen al heel hun leven of al jaren in Soedan en hebben dus steun nodig om te verhuizen en te overleven met essentiële zaken als gezondheidszorg, voedsel, onderdak en andere. De lokale autoriteiten in Renk hadden een plan aangekondigd om teruggekeerden over te brengen naar een tweede doorgangscentrum in de stad Malakal, waar al een kamp voor ontheemden is. Alle verkeer tussen Renk en Malakal werd echter tijdelijk opgeschort nadat eerder in juni geweld tussen gemeenschappen uitbrak in het kamp in Malakal, waarbij minstens 17 mensen omkwamen.
Veel Zuid-Soedanezen die terugkeren naar Zuid-Soedan hebben amper toegang tot humanitaire hulp
In Aweil, in de noordelijke deelstaat Bahr El Ghazal, is de situatie gelijkaardig. Terwijl Soedanezen in een doorgangscentrum voor vluchtelingen verblijven, leven veel Zuid-Soedanese teruggekeerden nog steeds onder bomen zonder voedsel, schoon water of goede sanitaire voorzieningen. De humanitaire nood was al hoog in de noordelijke deelstaat Bahr El Ghazal voordat de huidige crisis uitbrak en bezuinigingen de gezondheidszorg hadden uitgehold.
"De komst van teruggekeerden en vluchtelingen zal een enorme impact hebben op de humanitaire situatie in het noorden van de deelstaat Bahr El Ghazal", zegt Margot Grelet, AZG-projectcoördinator in Aweil. "We zien nu al een toename van het aantal gevallen van ondervoeding. Door de vermindering van de humanitaire financiering in de afgelopen jaren, vooral voor gezondheidszorgfaciliteiten, is het huidige systeem al ontoereikend voor de lokale gemeenschappen en kan het niet voorzien in de extra behoeften."
Artsen Zonder Grenzen heeft noodhulp opgezet in de staten Upper-Nile en Noord-Bahr El Ghazal, met drie mobiele klinieken in Renk en één in Aweil. In Renk behandelen AZG-teams het rivierwater voor water- en sanitaire voorzieningen om de ontheemden van veilig drinkwater te voorzien. Tegelijk screenen medische teams kinderen op ondervoeding en hebben ze een isolatieafdeling voor mazelen opgezet. AZG-teams zorgen ook voor doorverwijzing van mensen die specialistische medische zorg nodig hebben, evenals mentale gezondheidszorg en gezondheidsvoorlichting.
Dawai Apayi, een AZG-noodverpleegkundige in Renk, zegt: "We behandelen patiënten voor acute waterige diarree, malaria, luchtweginfecties en ooginfecties. Open defecatie is schering en inslag in het gebied. De opslagloodsen en tijdelijke onderkomens kunnen overstromen en zodra de regen komt, zullen ze ook vatbaar zijn voor het uitbreken van ziektes zoals cholera. Om dit te voorkomen is het cruciaal om te voorzien in de basisbehoeften van de mensen door ze onderdak, schoon water en hygiënische voorzieningen te bieden."
Omdat het einde van het conflict in Soedan nog niet in zicht is, wordt er verwacht dat meer mensen de grens naar Zuid-Soedan zullen oversteken. Als het doorgangsproces niet wordt versneld, waarschuwt AZG dat de onvervulde behoeften van mensen in Aweil en Renk waarschijnlijk zullen toenemen, met mogelijk rampzalige gevolgen voor de gezondheid.
