Gevangen in angst: een tweestrijd voor Syrische vluchtelingen in Libanon

"Ik wens de dood", zegt Umm Khattab, een Syrische vluchteling die al jaren in een schaarse tent woont aan de noordoostelijke grens van Libanon. "We leven in constante angst en terreur. De dood is genadiger geworden dan het leven hier."

Haar woorden weerspiegelen de grimmige realiteit van tienduizenden vluchtelingen in Hermel, Qaa en Arsal, Libanon, waar geïmproviseerde kampen van dekzeilen en afdankertjes verspreid liggen over het dorre landschap. Deze fragiele onderkomens bieden weinig bescherming tegen de barre elementen en nog minder tegen de opkomende anti-vluchtelingensentimenten in Libanon. Vluchtelingen, opeengepropt in veel te kleine ruimtes met een vloer van aarde en zonder verwarming, worstelen dagelijks met de angst voor veiligheidscontroles en lokale spanningen.

Het groeiend anti-vluchtelingensentiment in Libanon, boezemt Syrische vluchtelingen angst in

"Angst zorgt ervoor dat mijn gezin van 10 de hele dag opeengepropt in de tent zit," zegt Wael, een 36-jarige vader met hoge bloeddruk en diabetes. "We verlaten de tent nooit na 18.00 uur, want dan geldt de avondklok voor Syriërs. De kinderen gaan nooit naar buiten en worden gepest door de lokale kinderen."

Wael is al een paar jaar patiënt in de AZG-kliniek in Hermel, waar hij essentiële medicijnen krijgt voor zijn chronische aandoening, maar recente maatregelen hebben de toegang tot levensreddende zorg steeds moeilijker gemaakt.

Sinds april heeft Libanon de invallen en veiligheidsmaatregelen opgedreven om het probleem van niet-geregistreerde personen aan te pakken. Hierdoor worden Syrische patiënten die gezondheidszorg zoeken in de AZG-klinieken in de provincie Baalbek-Hermel steeds meer belemmerd door angst en beperkingen op hun bewegingsvrijheid. Voor veel vluchtelingen in het gouvernement is de beslissing om medische hulp te zoeken nu beladen met angst. Een voorbeeld hiervan is Wael, die een controlepost moet oversteken om bij de AZG-kliniek in Hermel te komen.

Tijdens de zogenaamde “veiligheidscampagnes” worden vluchtelingen opgepakt en teruggestuurd

"Ik voel me altijd angstig wanneer ik een afspraak heb in de AZG-kliniek," vertrouwt Wael ons toe. "Ik ben bang voor de veiligheidscontrole. Mijn afspraak was op 20 mei, maar ik durfde niet naar buiten door de zogenaamde veiligheidscampagne in het gebied, dus besloot ik niet te gaan. De angst zorgt ervoor dat mijn bloedsuiker stijgt en ik maak me zorgen dat ik niet de middelen heb om het te verlagen." Tijdens deze veiligheidscampagnes worden Syriërs met verlopen papieren vaak opgepakt bij controleposten en gedwongen teruggestuurd naar Syrië, meestal zonder de kans om contact op te nemen met hun familie in Libanon.

Mensen met chronische ziekten durven geen behandeling of medicijnen te zoeken

Andere patiënten met chronische ziekten hebben hun toevlucht genomen tot rantsoenering of zien helemaal af van medicatie uit angst om hun tent te verlaten om ze te halen. Een paar kilometer verderop in het naburige Qaa had Amer, een andere 36-jarige patiënt met hoge bloeddruk, in april zijn medicijnen helemaal opgebruikt.
 

"Mijn medicijnen waren op en ik heb niet de middelen of de moed om ze te laten bijvullen", zegt Amer. "Ik heb nachtmerries dat ik achtervolgd word door de autoriteiten. Ik durf de controlepost niet over te steken en misschien wel voor altijd bij mijn familie weggehaald te worden."
"Ik lijd aan hoge bloeddruk", zegt de 60-jarige Talal vanaf de vloer van zijn gehavende tent in Arsal. "Ik ben twee maanden geleden begonnen met medicatie vanwege een snelle hartslag, en mijn bloeddruk stijgt regelmatig boven het normale niveau."

Ook voertuigen worden in beslag genomen, wat een essentieel middel van verplaatsing is

De enige manier waarop Talal het bergachtige landschap van Arsal kon doorkruisen om zijn medicijnen te halen, was met een motorfiets die onlangs in beslag werd genomen. Door een recent landelijk optreden tegen niet-geregistreerde voertuigen in Libanon zijn veel Syriërs hun motor kwijtgeraakt, vaak hun enige transportmiddel na de economische crisis. "Het was ons enige middel om in onze behoeften te voorzien," vertelt hij. "Als ik eten wil kopen voor mijn gezin of een medisch consult en medicijnen wil halen in uw kliniek, moet ik een motor of een 'tuk-tuk' huren.Dat is goedkoper dan een auto, maar nog steeds te duur voor ons."

AZG is sinds 2010 aanwezig in het gouvernement Baalbek-Hermel, in het noordoosten van het land. Al meer dan tien jaar biedt AZG gratis medische diensten van hoge kwaliteit, waaronder pediatrie, seksuele en reproductieve gezondheidszorg, behandeling van niet-overdraagbare ziekten, vaccinaties tegen ziekten die voorkomen kunnen worden en geestelijke gezondheidszorg voor vluchtelingen en de lokale gemeenschap. Momenteel runnen AZG-teams een kliniek in Arsal en een andere in Hermel, en ondersteunen ze de toegang tot secundaire gezondheidszorg via partnerziekenhuizen. Maar zelfs te midden van deze baken van hulp nemen de gemiste medische afspraken toe, terwijl de angst de vluchtelingengemeenschap in zijn greep houdt.

Vrouwen die moeten bevallen durven niet naar het ziekenhuis

Twee tenten verder dan Amer's opvanghuis woont Umm Omar, die minder dan een maand geleden een thuisbevalling onderging. Umm Omar herinnert zich de nacht dat haar vliezen onverwachts braken niet goed, maar ze herinnert zich duidelijk hoe de angst van de gemeenschap om de controleposten van het leger te passeren ervoor zorgde dat ze opgesloten zat in de zandvloer van de tent en zonder verdoving vocht tegen de pijn van de bevalling.

"Ik schreeuwde in het holst van de nacht en niemand kon me naar een kliniek brengen," zegt Umm Omar terwijl ze haar pasgeborene inwikkelt. "Ze haalden er een medevluchteling bij wiens moeder vroedvrouw was. Zij heeft gelukkig mijn baby ter wereld gebracht. Maar ik kan het kamp nog steeds niet verlaten om een geboortecertificaat voor hem te halen."

Libanon gaat al 5 jaar door een economische crisis, wat verzuring naar vluchtelingen met zich meebrengt

Als vluchtelingen over hun verleden nadenken, vertellen ze vaak in soortgelijke woorden over hun gevaarlijke reis naar Libanon, waarbij ze de verwoesting ontvluchtten met enkel de kleren die ze dragen en hoop vonden om te overleven in de heuvels van Libanon.
Eerder werden ze verwelkomd door de hartelijkheid van de gastgemeenschap, maar sindsdien is hun toevluchtsoord verzuurd door de economische ineenstorting van Libanon. "In het begin hielp de gemeente ons toen we naar Arsal kwamen", zegt Maya, die meer van haar leven in Libanon heeft doorgebracht dan in Syrië. "Ze gaven ons wat spullen om op te zitten en te gebruiken. Daarna schreven ze me in op school en ging ik naar school. De gemeenschap verwelkomde ons en gaf ons niet het gevoel dat we vreemden waren."

Nu Libanon echter al vijf jaar gebukt gaat onder een ernstige economische crisis, krijgen Syrische vluchtelingen te maken met meer intolerantie in het land. De economische tegenspoed, verergerd door de angst om zich te verplaatsen, heeft vluchtelingen gedwongen tot een onmogelijke keuze tussen hun veiligheid en hun gezondheid. Nog lager op de prioriteitenlijst van vluchtelingen staat op dit moment hun mentale gezondheid.

“Iedereen staat op scherp”

"We leven in constante angst en terreur. Ik kan niet eens slapen door deze veiligheidscampagnes en mijn angst voor mijn kinderen," zegt Umm Khattab, die last heeft van inzinkingen sinds haar zoon eind 2023 werd uitgezet. "De harten van onze kinderen gaan tekeer van angst en bezorgdheid tijdens deze campagnes, en we horen alleen maar de zin 'Daar komen ze! Ik probeer mijn kinderen te troosten, maar vanbinnen ben ik banger dan zij."

"Na verschillende jaren van ontheemding hebben sommige Syrische vluchtelingen verdere psychologische symptomen ontwikkeld", zegt Amani Al Mashaqba, de activiteitenmanager geestelijke gezondheid van AZG in Baalbek-Hermel. "Door de herhaalde crisisgebeurtenissen kampen de vluchtelingen met een grote psychologische nood. Onze patiënten in de geestelijke gezondheidszorg hebben zowel bij volwassenen als bij kinderen gedragsveranderingen gemeld die te maken hebben met de blootstelling aan traumatische gebeurtenissen. Hun dagelijks leven is beïnvloed en veranderd; niets is meer zoals vroeger. Ze gaan minder uit, hebben minder ontspannende momenten, families zijn gescheiden en mensen zijn niet meer zo open als vroeger. Mensen zijn moe. Ze voelen zich onzeker, depressief en neerslachtig. De jeugd weet niet hoe ze met het leven moeten omgaan, ze kunnen niet terug, maar ze kunnen ook niet vooruit. Ze zitten vast in een 'dood midden', een toestand van eeuwige onzekerheid, die de hele familie treft."

"Iedereen staat op scherp," zegt Umm Khattab, die onbedoeld de symptomen van posttraumatische episodes beschrijft. "Als we iemand hard horen praten of een hard geluid horen, denken we dat er een veiligheidsinval is begonnen en raken we in paniek." Soortgelijke getuigenissen worden gedeeld door vluchtelingen in Arsal en Hermel.
De fysieke en mentale tol voor de vluchtelingenbevolking is diep. "Onze belangrijkste hoop is om in veiligheid te leven en niet benaderd te worden door de veiligheidstroepen. Angst is ons voornaamste leed hier," zegt een andere vluchteling. Deze angst is niet alleen een belemmering voor gezondheidszorg, maar ook een constante metgezel in hun dagelijks leven.

"Geloof me, als onze plek in Syrië veilig was, zou ik hier geen minuut blijven. Wat gaan we doen in Syrië? We hebben daar niets meer. Nu wensen we de dood omdat de dood barmhartiger is dan het leven hier," zegt Umm Khattab.

De Syrische oorlog, die begon in 2011, leidde tot wijdverspreide verwoesting en geweld, waardoor miljoenen mensen op de vlucht sloegen naar de buurlanden Libanon, Turkije, Jordanië, Irak en het buitenland. De voortdurende instabiliteit heeft Syrië voor velen onveilig gemaakt, waardoor het voor velen een uitdaging is om terug te keren naar hun thuisland. Syrische vluchtelingen die gezondheidszorg zoeken in het noordoosten van Libanon worden geconfronteerd met toenemende obstakels door angst en bewegingsbeperkingen. De toegang van kwetsbare gemeenschappen tot gezondheidszorg mag niet worden belemmerd door angst of intimidatie. Patiënten zouden niet moeten hoeven kiezen tussen hun veiligheid en het zoeken van medische hulp.

"Alles wat ik vraag is veiligheid" - een pleidooi dat het diepe verlangen naar stabiliteit weerspiegelt dat de huidige vluchtelingenervaring voor velen in Libanon kenmerkt.