DRC: levens redden in een door geweld verscheurde Noord-Kivu

Op een ochtend begin mei stroomt het algemeen ziekenhuis van Masisi vol met patiënten. Op de ondervoedingsafdeling delen twee tot drie kinderen hetzelfde bed. Wat verderop worden tenten opgezet voor patiënten met schot- of steekwonden. Overal in Noord-Kivu zien onze teams de gevolgen van het geweld en van de mensen die herhaaldelijk moeten vluchten. Een realiteit die de afgelopen maanden nog is verergerd door de gevechten die opnieuw plaatsvinden tussen het Congolese leger, de M23 en de vele gewapende groepen die in het gebied gevestigd zijn.

Op vijf uur rijden van Goma, de provinciehoofdstad van Noord-Kivu, ligt het algemeen ziekenhuis van Masisi. Dit is het algemeen ziekenhuis voor alle 26 omliggende gezondheidsgebieden en Artsen Zonder Grenzen (AZG) steunt het al jaren. Met 310 bedden is dit ziekenhuis de plaats waar patiënten in kritieke toestand of met medische complicaties terecht kunnen. Elke dag wordt er binnen deze muren zorg verleend aan vrouwen, mannen en kinderen die het hoofd moeten bieden aan jarenlang dagelijks geweld.

Twee keer meer patiënten dan bedden

Gehuil en geschreeuw weerklinkt in de gang naar de ondervoedingsafdeling. Deze afdeling heeft een capaciteit van 18 bedden, maar de afgelopen weken zijn er tot 40 kinderen tegelijk opgenomen. Het verplegend personeel probeert wat extra ruimte te creëren door nieuwe bedden toe te voegen en andere bedden te verplaatsen.

Deze toestroom van patiënten is een direct gevolg van het geweld. Na gewapende conflicten in januari zijn in enkele weken tijd minstens 41.000 mensen naar de gezondheidszone van Masisi gevlucht². Duizenden gezinnen werden plotseling van hun velden afgesneden en verhuisden naar de kampen voor ontheemden in centrum Masisi, Lushebere en Katale, waar al tienduizenden mensen verbleven, van wie sommigen al jaren.

Louise* en haar zoontje van 1,5 jaar vluchtten voor de gewapende gevechten in Kitchanga, een stad op 30 kilometer van hier, en vestigden zich in maart in de ontheemdenzone van Masisi. Enkele weken na hun aankomst raakte haar zoontje ondervoed. Drie dagen geleden in het ziekenhuis opgenomen.

"In Kitchanga kweekte ik bonen, maniok, zoete aardappelen... Maar hier kan ik alleen een beetje geld verdienen door brandhout te dragen", zegt Louise. "Ik verdien niet genoeg voor meer dan één maaltijd per dag. Soms gaan we gewoon slapen met een lege maag. De oorlog heeft ons in dit leven van ellende geduwd."

Twee jaar nadat in de provincies Noord-Kivu en Ituri de “staat van beleg” werd afgekondigd, gaan het geweld en de verspreiding van wapens in het Masisi-gebied gewoon door. Van januari tot maart 2023 zijn in het algemeen ziekenhuis van Masisi 110 mensen met schotwonden behandeld. Onder hen liggen de twee jonge kinderen van Agathe*, die 2 en 3 jaar oud zijn. Ze liggen hier op een bed met hun benen in het gips.

"Misdadigers kwamen onze buurman bedreigen; het liep uit de hand en ze begonnen blindelings op straat te schieten", herinnert Agathe zich terwijl ze haar één maand oude baby vasthoudt. "Kogels doorboorden de vloerplanken van mijn huis en raakten mijn twee kinderen die in hetzelfde bed lagen te slapen. Mijn ene zoon werd in zijn schenen geschoten en de andere twee keer in zijn hielen. Ik voel me duizelig als ik ze zo zie lijden. Ik kan niet begrijpen hoe het zo ver is kunnen komen."

De nood is nooit gestopt

AZG steunt het algemene ziekenhuis van Masisi sinds 2007, toen het gebied het toneel was van gewelddadige gevechten tussen gewapende groepen.  

Vijftien jaar later is er nog steeds geen vrede in dit deel van de DRC. Volgens recente schattingen wonen in het Masisi-gebied nu 470.000 ontheemde mensen, oftewel één vijfde van alle ontheemde mensen in de provincie Noord-Kivu³.

De onveiligheid in Masisi is nooit opgehouden, net zo min als de levensbehoeften: maar in de loop van de jaren hebben bijna alle humanitaire organisaties het gebied verlaten. Na een relatieve periode van rust in 2021, keerde de situatie om in 2022. Vorig jaar hebben AZG-teams in Masisi meer dan 740 slachtoffers van seksueel geweld behandeld, en in het eerste kwartaal van 2023 waren dit er al 165.

"Sommigen komen al voor de tweede of derde keer terug" zegt Alice, een van de psychosociale begeleiders van het ziekenhuis. "Seksueel en fysiek geweld, ontheemding, verlies van geliefden, plunderingen, ... Er is een constante herhaling van traumatische gebeurtenissen. We leven allemaal in angst voor de volgende gewelddadige gebeurtenis."

Uit het zicht, achter enkele kleurrijke gordijnen, proberen Alice en de andere psychosociale begeleiders dag na dag de onzichtbare wonden te verlichten die vaak bovenop de fysieke pijn komen. "Leven in Masisi is extreem stresserend. Niemand is veilig. De meeste mensen die wij behandelen lijden onder angst, hyperwaakzaamheid en verdriet. Sommigen hebben zelfmoordgedachten. Velen hebben gewoon alle hoop verloren," zegt ze.

Onweer davert over de hoogtes van Masisi, en de regenval breekt uit op het metalen dak van het ziekenhuis. De patiënten haasten zich terug naar hun bed. Nog enkele dagen zullen Agathe en Louise profiteren van het precaire onderdak dat het ziekenhuis hen biedt terwijl hun kinderen herstellen. Daarna moeten ze terug naar huis. "Ik ben bang om terug te gaan, maar wat kan ik doen? We hebben geen keuze, we kunnen nergens anders heen", zegt Agathe.

MSF ondersteunt momenteel alle diensten van het algemene ziekenhuis in Masisi, waar in 2022 meer dan 14.500 opnames plaatsvonden. Om de toegang tot gratis medische zorg te vergemakkelijken, ook voor de meest geïsoleerde gemeenschappen, ondersteunen AZG-teams ook vier gezondheidscentra in Masisi, Nyabiondo, Muheto en Ngomashi. Onze teams reageren ook regelmatig op uitbraken van cholera en mazelen, twee endemische ziekten in het gebied, waarvan de verspreiding wordt verergerd door frequente volksverhuizingen.

*Namen zijn veranderd

² Bron: Population Movement Commission (CMP), Noord-Kivu, Maart 2023.

³ Bron: Population Movement Commission (CMP), Noord-Kivu, Maart 2023.