Artsen Zonder Grenzen reageert wereldwijd op groeiende voedselcrisis
In de afgelopen twee jaar constateren onze teams een zorgwekkende stijging in het aantal ondervoede patiënten dat we in onze voedingscentra opnemen of in onze mobiele klinieken behandelen. Vooral in Sahellanden als Mali, Burkina Faso, Nigeria, Tsjaad, Zuid-Soedan, Somalië of Ethiopië is de voedselsituatie voor de getroffen bevolking er fel op achteruitgegaan. Maar ook landen als Madagaskar, Jemen of Afghanistan kampen met zware voedseltekorten. Meer en meer bevolkingsgroepen gaan momenteel door een regelrechte voedselcrisis. Onze teams reageren wereldwijd.
Ondervoeding is altijd al een aandachtspunt geweest in onze projecten wereldwijd. Maar de cijfers van ondervoede kinderen lijken elke dag gestaag te groeien.
Wereldwijd kampen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ongeveer 828 miljoen mensen met een vorm van ondervoeding. In 2018 – voor de uitbraak van COVID-19 – waren dat er nog ongeveer 600 miljoen.
In de Sahel is de groei ronduit beangstigend. Terwijl in 2019 nog ‘slechts’ 12 miljoen mensen aan ondervoeding leden, zijn in 2022 meer dan 38 miljoen; in de hele Sahel is ondervoeding dus verdrievoudigd op drie jaar tijd.
Wat is ondervoeding precies? En wanneer spreken we van hongersnood?
Ondervoeding (of te eenzijdige voeding) is vooral levensgevaarlijk voor kleine kinderen. Het tast het immuunsysteem aan waardoor de patiënt kwetsbaarder wordt voor allerlei ziekten. Vooral co-morbiditeit met mazelen, malaria of hevige diarree blijkt een dodelijke combinatie. Onze teams op het terrein behandelen zowel matig als ernstig ondervoede kinderen. Kritieke patiëntjes nemen we op in onze pediatrische voedingscentra of afdelingen intensieve zorg.
Hongersnood is een (sociaal-politiek) geladen term die we als medische humanitaire organisatie niet te licht in de mond nemen. Er bestaat een internationale standaard om ondervoeding aan af te meten: het IPC (Integrated Food Security Phase Classification). We kunnen pas spreken van een hongersnood als de laatste en vijfde fase is bereikt. In fase 5 is een totaal gebrek aan toegang tot voedsel en andere basisbehoeften. Bij hongersnood sterven ten minste 2 op de 10.000 mensen door honger of ziekte. Meer dan een derde van de bevolking is acuut ondervoed, en er is een totaal verlies aan inkomsten.
Grote voedseltekorten: hoe is het zover kunnen komen?
De oorzaken van deze huidige voedingscrisis zijn talrijk en kunnen land per land verschillen. Toch kunnen we een paar belangrijke factoren onderscheiden:
Conflicten
COVID-19
Klimaat
Terwijl conflict en COVID-19 vooral grote gevolgen hebben op de onveiligheid, economische onzekerheid en koopkracht onder de bevolking, heeft klimaatverandering onmiskenbaar gezorgd voor oa. mislukte oogsten. Stijgende voedselprijzen en de dalende internationale voedselhulp maken het plaatje compleet. Veel mensen kunnen gewoonweg niet genoeg voedsel meer kopen of het zelf produceren.
Klimaatverandering en ondervoeding
Klimaatverandering heeft vele gezichten en de gevolgen ervan lijken voorlopig vooral landen in het zuiden te treffen. Langere periodes van droogtes of net onvoorspelbare regenval en overstromingen hebben allen verwoestende gevolgen voor de landbouwproductie. Volledige oogsten mislukken jaar na jaar. Landbouwers verliezen hun inkomsten of eigen voedselvoorziening, de voedselprijzen stijgen, maar ook de voedselreserves raken stilaan op. Extreme droogtes werden afgelopen jaren nog genoteerd in Afghanistan, Madagaskar en de Hoorn van Afrika, terwijl Zuid-Soedan of momenteel Pakistan net door ongeziene overstromingen worden geteisterd. Het mag duidelijk zijn dat klimaatverandering (en onze gemeenschappelijke reactie daarop) een bepalende factor zal zijn voor voedselonzekerheid op lange termijn.
In een paar landen – waar we (terugkerende) pieken van ondervoeding constateren – moeten we onze hulp regelmatig uitbreiden of aanpassen om zoveel mogelijk patiënten te kunnen bijstaan.
Somalië: leidt de enorme droogte tot een hongersnood?
Volgens de Verenigde Naties zou Somaliëop de rand staan van een hongersnood. Hoewel dit nog niet officieel is aangekondigd, zouden later dit jaar “indicaties van hongersnood voorkomen in het zuiden van het land, waar tienduizenden mensen sterven als gevolg van één van de zwaarste droogtes van de voorbije decennia”.
In en rond Baidoa – één van de zwaartsgetroffen regio’s – werken onze teams in 20 (!) mobiele klinieken die elke week tot 1.000 kinderen (!) behandelen. Een derde van die kinderen is acuut ondervoed.
"Sommige mensen vertellen ons dat ze voor de onmogelijke keuze staan om één kind te laten sterven om zo een ander kind te redden”, vertelt landcoördinator Djoen Besselink over de schrijnende situatie.
In het Boost-ziekenhuis in Lashkar Gah is onze voedingsunit de drukst bezette afdeling. We werken er aan 180% van onze capaciteit om alle ondervoede kinderen te kunnen opnemen.
Ook in Herat ligt onze focus vooral op ondervoede kinderen. Daar zien we voornamelijk een zorgwekkende stijging in het aantal kindjes jonger dan 6 maand.
In hoofdstad Kaboel hebben we twee nieuwe voedingsunits opgezet
We hebben de voedingsunit, de kinderafdeling en de spoed uitgebreid om meer patiënten te kunnen opvangen
5 nieuwe voedingsprojecten moeten de grotere regio monitoren
We een bibliotheek omgebouwd tot een voedinsunit. Toen ook die volzet was, hebben we die uitgebreid met tenten.
Hoe behandelen onze teams ondervoede patiënten?
Matig ondervoede patiënten zijn relatief eenvoudig te behandelen. Via mobiele klinieken delen we bijvoorbeeld Plumpy Nut uit, een zelfontwikkelde voedzame pasta op basis van pindanoten. Het volstaat in principe om het kind in kwestie aan te sterken. Veel van onze patiëntjes en families volgen verder op in voedselprogramma’s. Zo voorkomen dat we dezelfde patiëntjes terug te zien krijgen een paar maanden nadat zij door ons zijn opgenomen. In 2021 hebben onze teams meer dan 203.000 ondervoede kinderen behandeld buiten de muren van een ziekenhuis.
Ernstig ondervoede patiënten behandelen is complexer. Zij kampen namelijk vaak met ook met malaria of mazelen. Omdat een kortere behandeling niet volstaat, nemen we kindjes met ernstige ondervoeding langdurig op in onze voedingscentra of afdelingen intensieve zorg. Pas als ook de symptomen van hun andere ziekte(n) zijn bestreden, kunnen we hen ontslaan. Ook hen volgen we verder op in onze voedselprogramma’s. In 2021 hebben onze teams 82.000 ernstig ondervoede kinderen behandeld in onze voedingscentra of afdelingen intensieve zorg.
Artsen Zonder Grenzen zet de laatste jaren meer en meer in op een allesomvattende, holistische pediatrische aanpak. Dat betekent dat kindjes die op onze pediatrie aankomen, standaard getest worden op ondervoeding. Speciale ondervoedingsunits maken tegenwoordig vaak deel uit van onze kinderafdelingen. Omgekeerd hebben we ook isolatie-units voor patiënten met mazelen of acute diarree in onze voedingscentra.
