Mazelenuitbraak in Democratische Republiek Congo: een eindeloze strijd?
Elke twee tot drie jaar worden tienduizenden of zelfs honderdduizenden kinderen in de Democratische Republiek Congo getroffen door een uitbraak van mazelen. Vorig jaar waren er meer dan 148.600 gevallen en 1.800 doden. Hoe is deze permanente noodsituatie te verklaren? En vooral, hoe kunnen we er een einde aan maken?
Wanneer een noodsituatie in de Democratische Republiek Congo (DRC) ter sprake komt, is het probleem van de mazelen zelden het eerste beeld dat in ons opkomt. Jonge kinderen worden vaak gegrepen door de ziekte en zijn de belangrijkste slachtoffers. Het is het al jaren de belangrijkste reden voor interventie door de noodteams van Artsen Zonder Grenzen (AZG) in de DRC.
"We hebben vijf noodteams die bijna de klok rond gemobiliseerd zijn om te reageren op de verschillende mazelenuitbraken in het land. Maar zodra we hier een brandje blussen, laait het aan de andere kant weer op. In 2022 hebben we 45 noodinterventies m.b.t mazelen uitgevoerd; dat is meer dan driekwart van onze noodhulp in de DRC", zegt dr. Louis Massing, medisch referent in de DRC.
De grootste mazelenuitbraak in de DRC ooit, die gedocumenteerd werd althans, vond plaats tussen 2018 en 2020. Toen liepen bijna 460.000 kinderen de ziekte op en stierven er 8.000. Er werden grootschalige vaccinatiecampagnes georganiseerd door de gezondheidsautoriteiten, ondersteund door internationale partners zoals AZG, om het aantal gevallen tegen 2021 drastisch te verminderen.
"Maar vorig jaar verkeerde bijna de helft van de gezondheidszones van het land opnieuw in een epidemische situatie", vertelt Dr. Massing. "En het is nog niet voorbij, want in januari 2023 werden in de DRC bijna 20.000 vermoedelijke gevallen van mazelen gemeld. Alleen al begin dit jaar hebben onze teams gereageerd op uitbraken van mazelen in de provincies Tshopo, Maniema, Zuid-Kivu, Noord-Kivu, Lomami en Lualaba.”
Er mogen geen zwakke schakels zijn
Mazelen is één van de besmettelijkste ziekten ter wereld maar heeft gelukkig een vaccin dat bijna volledige bescherming biedt als het twee keer wordt toegediend. Een maximale vaccinatiegraad is cruciaal want iemand die het virus draagt, kan tot 90% van de niet-gevaccineerde mensen in zijn omgeving besmetten. Dit vereist enorme investeringen in routinevaccinatie, toezicht en inhaalcampagnes.
"De bestrijding van mazelen is als een ketting rond het virus: als er één schakel wordt verbroken, kan het virus ontsnappen", aldus Dr. Massing. "Eerst moet het land ervoor zorgen dat er voldoende vaccins beschikbaar zijn zodat de voorraden niet opgeraken bij de gezondheidsinstellingen. Vervolgens moeten de vaccins aan de voorzieningen geleverd worden en moet de gezondheidsinstelling een efficiënte koelketen hebben om de vaccins goed te bewaren. Er moet ook personeel ter plaatse zijn om kinderen tijdens consultaties te vaccineren, en de gezinnen moeten de economische en fysieke middelen hebben om daarheen te gaan. Ten slotte zijn er regelmatige inhaalcampagnes nodig om kinderen te beschermen die door de mazen van het net vallen... Gezien de schadelijkheid van mazelen mogen er geen zwakke schakels zijn.”
Door structurele zwakheden in het land, is de vaccinatiegraad te laag
Helaas leiden veel schakels in deze keten onder structurele zwakheden in de DRC, een land met een hoog geboortecijfer en een groot aantal pasgeborenen dat dagelijks beschermd moet worden. En deze uitdagingen worden nog verergerd door veiligheids- en geografische beperkingen die de toegang in sommige gebieden zeer moeilijk maken.
Daardoor blijft de vaccinatiegraad, ondanks noodcampagnes tijdens elke uitbraak, onvoldoende om uitbraken te voorkomen. Hoewel de schattingen van de vaccinatiegraad per bron sterk kunnen verschillen, geven de meest recente schattingen van UNICEF en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan dat in 2021 slechts 55% van de kinderen een dosis mazelenvaccin heeft gekregen. Dit ondanks het feit dat een minimale dekking van 95% met twee doses wordt aanbevolen om de verspreiding van de ziekte te voorkomen.
"Sommige gebieden zijn alleen bereikbaar per pirogue (roeiboot) of zelfs te voet door het bos", zegt Alexis Mpesha, logistiek manager bij een van de noodhulpteams van AZG in de DRC. "Het is niet ongewoon dat onze teams de enigen zijn die bepaalde dorpen kunnen bereiken omdat de plaatselijke gezondheidsautoriteiten niet over de uitrusting, de brandstof of de mankracht beschikken om er te geraken.”
Voor ouders die hun kinderen willen laten vaccineren, kunnen de afstand tot een functionerend gezondheidscentrum, de kosten van het vervoer en soms van de consultaties ontmoedigend zijn. "Zorg is duur en onze middelen zijn beperkt", zegt Anne Epalu, uit het dorp Bangabola, waar AZG in 2022 reageerde op een uitbraak van mazelen. "Sommige kinderen sterven gewoon omdat hun ouders geen geld hebben om de behandeling te betalen....”
Er zijn dringend meer vaccinaties nodig
In 2022 hebben AZG-teams in de DRC meer dan 2 miljoen kinderen in 14 provincies gevaccineerd en 37.000 mazelenpatiënten behandeld. AZG ondersteunt het ministerie van Volksgezondheid door vaccinatiecampagnes te organiseren en behandeleenheden op te zetten wanneer het aantal gevallen van mazelen in een gebied snel toeneemt en de lokale reactiecapaciteit beperkt is of de toegang moeilijk. Naast de noodhulp bij uitbraken in een gebied biedt AZG ook logistieke steun voor routine-immunisatieactiviteiten in gezondheidsfaciliteiten in verschillende provincies waar het hele jaar door AZG-teams aanwezig zijn.
Maar er zijn veel meer inspanningen en investeringen nodig van de gezondheidsautoriteiten en hun partners om de vaccinatiegraad in de DRC te verhogen en een einde te maken aan de eindeloze cycli van epidemieën.
"De invoering van de tweede dosis bij routine-immunisatie tegen mazelen moet versneld worden", zegt Dr. Louis Massing. "Deze invoering is onlangs door de autoriteiten goedgekeurd en kan echt een verschil maken. Het aanbieden van inhaalactiviteiten bij elke pediatrisch consult in gezondheidscentra kan de vaccinatiegraad in het hele land aanzienlijk verhogen.”
De aanhoudende epidemische uitbraken in het land brengen elke dag meer kinderen in gevaar. Het is het essentieel om onmiddellijk in het hele land de massale inhaalvaccinatiecampagnes te organiseren die al sinds eind 2022 zijn gepland.
"Ondertussen zijn onze teams vastbesloten om de gezondheidsautoriteiten zo goed mogelijk te blijven ondersteunen bij het reageren op mazelenuitbraken. Maar dit vereist ook dat er voldoende voorraden noodvaccins in het land beschikbaar zijn", legt Dr. Louis Massing uit.
