AZG breidt haar activiteiten uit voor maternale gezondheid in het zuiden van Haïti
De aardbeving van augustus 2021 die het zuidelijk departement van Haïti trof, doodde meer dan 2.000 mensen en 12.000 mensen raakten gewond. Tienduizenden gebouwen werden vernield, waaronder veel gezondheidszorgfaciliteiten. Het centrum voor kraamzorg gesteund door Artsen Zonder Grenzen (AZG) in de stad Port-à-Piment liep onherstelbare schade op. AZG heeft daarom het centrum opnieuw opgebouwd en tegelijk ook gemoderniseerd en nieuwe diensten toegevoegd. De nieuwe gezondheidsstructuur werd ingehuldigd in februari 2023 en staat in voor een gebied dat ongeveer 250.000 inwoners telt. Helaas zijn er veel andere gezondheidsvoorzieningen in het zuiden van het land nooit heropgebouwd of hersteld. De toegang tot gezondheidszorg is zodanig problematisch dat het leven van veel zwangere vrouwen en pasgeboren baby's nog steeds gevaar loopt.
De gevolgen van het geweld in Port-Au-Prince zijn 150 km verder voelbaar
De rust in het vredige kuststadje Port-à-Piment staat in contrast met het gewelddadig klimaat in Port-au-Prince, de hoofdstad van Haïti. De gevolgen van de crisis in de hoofdstad, 150 km ten oosten van Port-à-Piment, zijn duidelijk zichtbaar en verstoren de bevoorradingsketen. Hierdoor zijn er regelmatig tekorten aan medicijnen en medische apparatuur in ziekenhuizen en klinieken in het zuidelijke departement van Haïti. In de herfst van 2022, toen gewapende bendes de belangrijkste olieterminal in de haven van de hoofdstad blokkeerden, kampte de regio met zware brandstoftekorten. Daarbij komt nog de zogenaamde braindrain: veel artsen en verzorgers verlaten de meer landelijke departementen, zoals het zuiden om in de hoofdstad te gaan werken terwijl veel verzorgers in Port-au-Prince proberen te emigreren om aan het geweld te ontsnappen.
De aardbeving van 2021 maakte de situatie nog erger. Meerdere organisaties hebben toen fondsen en verschillende vormen van materiële hulp geleverd om het herstel van de beschadigde medische voorzieningen te financieren. Maar de heropbouw kwam traag op gang en bijna geen enkele medische voorziening in het zuidelijke departement is hersteld of gerehabiliteerd.
De bevolking en in het bijzonder zwangere vrouwen en pasgeborenen betalen de prijs
In dit deel van het land is de gezondheidszorg praktisch onbestaande. Medische apparatuur, medicijnen, medisch personeel, geschikte gezondheidszorgstructuren: alles ontbreekt. En zoals altijd in dergelijke omstandigheden is het de bevolking die de prijs betaalt, vooral zwangere vrouwen en pasgeborenen. Met 529 sterfgevallen per 100.000 geboorten heeft Haïti het hoogste moedersterftecijfer van het westelijk halfrond. Ook de neonatale sterfte is erg hoog: 24 sterfgevallen per 1.000 geboorten. De verklaring? 64% van de vrouwen bevalt buiten het ziekenhuis, wat bij complicaties fatale gevolgen kan hebben voor moeder en kind.
"Het is cruciaal dat vrouwen bevallen onder toezicht van gezondheidswerkers. Snel ingrijpen kan namelijk het leven van moeder en kind redden", zegt Benoît Vasseur, hoofd van het AZG-project in Haïti, tijdens de opening van de nieuwe dienst. Samen met het ministerie van Volksgezondheid, beheert AZG de faciliteit. Deze heeft nu een operatiekamer voor verloskundige chirurgie, inclusief keizersnedes, en een neonatale afdeling met een intensivecareafdeling. De dienst biedt ook toegang tot anticonceptie en prenatale en postnatale consulten en ondersteunt zes gezondheidscentra in nabijgelegen steden en dorpen. AZG werkt binnen de gemeenschappen met netwerken van traditionele vroedvrouwen en vrijwilligers. Dit is een eerste stap om de gezondheidszorg voor moeders te verbeteren en obstakels te overwinnen. Vrouwen moeten goed geïnformeerd zijn om te begrijpen wanneer en in welke situaties ze absoluut medische hulp moeten zoeken.
Vrouwen die in bergdorpen in het binnenland wonen, moeten soms zes of zeven uur wandelen om een gezondheidscentrum te bereiken
Het dorp Rendel ligt ongeveer tien kilometer ten noorden van Port-à-Piment. Een medisch team van AZG gaat er één keer per week heen met een team van gezondheidswerkers en doorkruist dit bergachtige landschap via de bedding van een opgedroogde rivier. "Rendel is een van de zes dorpen die we bezoeken", vertelt Guerline Georges, gezondheidswerker van AZG. "We leggen zwangere vrouwen uit wat de belangrijkste oorzaken zijn van moedersterfte tijdens de zwangerschap en bevalling, zoals eclampsie of zwangerschapshypertensie en hoe ze deze symptomen op tijd kunnen herkennen om mogelijke complicaties te voorkomen en snel medische hulp kunnen zoeken.
Het dorp Rendel is een perfecte illustratie van een tweede obstakel voor zwangere vrouwen: 'fysieke' toegang tot een gezondheidscentrum wanneer medische hulp nodig is. Het zuidelijk departement is dunbevolkt en voor sommige vrouwen kan het moeilijk zijn om naar een gezondheidscentrum te gaan omwille de afstand. De wegen zijn vaak slecht en vervoer is duur. De droge rivierbedding die als weg dient in Rendel loopt tijdens het regenseizoen weer vol met water.
Vrouwen die in bergdorpen in het binnenland wonen, moeten soms zes of zeven uur wandelen om een gezondheidscentrum te bereiken en helaas zijn er vrouwen gestorven die aan het bevallen waren onderweg naar de gezondheidsinstelling. Ze hadden verloskundige complicaties en konden niet op tijd een gezondheidscentrum bereiken. Om de toegang te verbeteren zetten AZG-teams in verschillende dorpen verwijzingscomités op om het patiëntenvervoer beter te organiseren. Artsen Zonder Grenzen heeft ook een ambulancedienst, dat eigenlijk een terreinwagen is die omgebouwd werd tot ambulance.
Dankzij de heropbouw van de gezondheidsfaciliteit, moeten patiënten niet meer overgebracht worden
Alexis Leone woont in Rendel. "Vier jaar geleden, toen ik zwanger was van mijn eerste kind, vertelden artsen me dat ik naar het ziekenhuis moest gaan als ik pijn had," zei ze. "Ik voelde me niet goed, dus ik liep naar Port-à-Piment voor een consultatie. Mijn bloeddruk was te hoog en ik werd in een ambulance overgebracht naar een ziekenhuis een uur verderop, waar ik beviel. Ze vertelden me dat ik waarschijnlijk was gestorven als ik in Rendel was gebleven."
Dankzij de overplaatsing van de AZG-vestiging naar het ziekenhuis leeft Alexis nog. Helaas merkt AZG dat het steeds moeilijker wordt om deze overplaatsingen te organiseren. De gezondheidszorgstructuren in de regio hebben het erg moeilijk om essentiële medische diensten te verlenen. Dit is een van de redenen waarom AZG en het ministerie van Gezondheid de faciliteit Port-à-Piment hebben gemoderniseerd: patiënten die voordien overgebracht moesten worden, kunnen nu ter plaatse behandeld worden. Het nieuwe centrum kan bijvoorbeeld keizersneden en bloedtransfusies uitvoeren. Dit is een grote verbetering voor de mensen in Port-à-Piment en omgeving.
De cijfers van dit ziekenhuis, dat nu veel beter is uitgerust, illustreren duidelijk de omvang van de gezondheidsbehoeften van vrouwen in het zuidelijke departement: in 2022 voerden AZG-teams 700 bevallingen uit in Port-à-Piment. Tussen januari en april 2023 vonden 347 bevallingen plaats, waarvan 39 met keizersnede. In dezelfde periode werden 89 baby's opgenomen in het ziekenhuis, waarvan 40 op de afdeling intensive care.
In andere steden en dorpen in het zuiden, zoals Coteaux en Roche-à-Bateau, zijn de vernielde gezondheidsvoorzieningen niet herbouwd. In Coteaux, waar het gezondheidscentrum nog steeds in puin ligt, proberen gezondheidswerkers zorg te verlenen in een opleidingscentrum.
Er zijn veel meer initiatieven en acties nodig om de hoge cijfers van moedersterfte en neonatale sterfte aan te pakken. Elke zwangere vrouw moet kunnen bevallen met de hulp van een gekwalificeerde gezondheidswerker in een geschikte faciliteit die is uitgerust met alle benodigde apparatuur. Andere organisaties moeten zich meer inzetten en vooral de beloften nakomen die zij maakten in de nasleep van de verschrikkelijke aardbeving van 2021. Er moeten meer fondsen en meer materiële hulp ingezet worden om de aanwerving van gezondheidswerkers in afgelegen gebieden te financieren. Dit is de enige manier om de overlevingskansen van zwangere vrouwen in het zuidwesten van Haïti structureel te verbeteren.
