Vierde jaar van geen opvangbeleid: meer dan 10.000 veroordelingen voor de Belgische staat en nog steeds 3.000 mensen op straat

Artsen Zonder Grenzen, Médecins du Monde, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, CIRÉ, BelRefugees, Caritas International en de Humanitaire Hub publiceren vandaag de vierde editie van hun “Dashboard” over het beleid van niet-opvang en de negatieve impact ervan op asielzoekers in België. Het rapport bestrijkt het jaar 2024 en onthult dat asielzoekers (voornamelijk alleenstaande mannen) nog steeds de bescherming en zorg wordt geweigerd waar ze wettelijk recht op hebben, met als gevolg dat duizenden mensen dakloos zijn en slechts beperkte toegang hebben tot sociale basisvoorzieningen. De humanitaire en middenveldorganisaties roepen de federale regering op om een asiel- en migratiebeleid te voeren dat in overeenstemming is met de wet.   

Ondanks de opvangwet van 2007, die de sociale basisvoorzieningen definieert die de staat moet verstrekken aan verzoekers om internationale bescherming, worden in België elke maand (gemiddeld) bijna 3.000 mensen die internationale bescherming zoeken gedwongen om op straat te slapen, in kraakpanden of in geïmproviseerde kampen. Mannen worden onevenredig zwaar getroffen omdat Fedasil hen systematisch uitsluit van het opvangnetwerk wanneer ze asiel aanvragen en hen buiten het wettelijke kader op een wachtlijst plaatst.

De wet en de realiteit

Verschillende Belgische rechtbanken hebben zowel de staat als Fedasil de voorbije drie jaar meer dan 10.000 keer veroordeeld voor het niet naleven van de nationale en internationale wetgeving inzake verzoekers om internationale bescherming. Zelfs het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft het “systematisch falen” van de federale overheid aan de kaak gesteld.

In het recente rapport leggen de organisaties de wettelijke bepalingen naast de realiteit waarmee asielzoekers worden geconfronteerd. De wet voorziet in het recht op toegang tot onderdak, voedsel en kleding, gezondheidszorg en psychosociale bijstand, alsook rechtsbijstand en ondersteuning bij integratie. Mannen die in België internationale bescherming zoeken, worden echter vaak met ernstige problemen geconfronteerd.

De normalisering van het niet opvangen: een onaanvaardbare tendens

Sinds 2021 is de opvangcrisis verder verergerd. Als er een nog restrictiever migratiebeleid wordt gevoerd, kan de situatie de komende maanden kritiek worden. In plaats van duurzame oplossingen te bieden, stelt de Arizona-coalitie vandaag een “pakket crisismaatregelen” voor die, naar wij vrezen, de schendingen van de grondrechten alleen maar zullen verergeren. Door het aantal asielzoekers te beperken, de capaciteit van het opvangnetwerk in te krimpen en te snoeien in het budget van Fedasil, maken deze beslissingen niet alleen de mensen die bescherming zoeken meer kwetsbaar, maar ondermijnen ze ook de rechtsstaat die België moet verdedigen. De normalisering van de niet-opvang is onaanvaardbaar.

Oplossingen liggen binnen handbereik. De meest doeltreffende manier om de opvangcrisis op te lossen is een humaner en duurzamer asiel- en migratiebeleid dat het opvangsysteem versterkt. Dit zou ervoor zorgen dat mensen die hun toevlucht zoeken in België toegang krijgen tot de bescherming en zorg waar ze recht op hebben, en tegelijkertijd een eerlijkere en meer inclusieve samenleving voor iedereen bevorderen.

We roepen de regering op om alle rechterlijke uitspraken over de opvangcrisis te respecteren. Dit betekent dat:

• Iedereen die recht heeft op opvang een opvangplaats moet krijgen en de wachtlijst moet verdwijnen.
• In de tussentijd moeten andere vormen van ondersteuning worden aangeboden, zoals financiële hulp van het OCMW, zoals voorgesteld door de rechtbanken.

Eerdere rapporten:  

• 1ste Dashboard (mei 2023)
• 2de Dashboard (december 2023)
• 3de Dashboard (juni 2024)