Dit is geen nieuwe migratie 'crisis': EU-leiders hanteren dodelijk migratiebeleid en normaliseren geweld aan de grenzen

In heel Europa is Artsen Zonder Grenzen (AZG) getuige van mensen op de vlucht die op zee worden achtergelaten om te verdrinken, aan de grenzen worden onderschept en worden teruggedrongen, die humanitaire hulp worden geweigerd en die gecriminaliseerd worden omdat ze veiligheid zoeken.

Lees het volledige rapport hier  

De lidstaten van de Europese Unie (EU) voeren een gewelddadig beleid in plaats van hun internationale verantwoordelijkheid te nemen ten aanzien van mensen die veiligheid zoeken in Europa. Nochtans kan de EU een humaan migratiebeleid ontwikkelen en uitvoeren, dit deed ze immers bij de massale vluchtelingenstroom door de oorlog in Oekraïne. Het enige wat ontbreekt is de politieke wil.

Van de actieplannen voor het centrale Middellandse Zeegebied en de westelijke Balkan tot het migratiepact en het financieren en uitbesteden van schadelijke grenspraktijken aan andere landen, zoals Libië: de EU holt het asielstelsel actief uit en doet weinig om mensen die veiligheid zoeken bescherming te bieden. Zo doet Italië bijvoorbeeld extreem veel moeite om de grenscontrole te verscherpen en vertrek te voorkomen, terwijl civiele zoek- en reddingsoperaties gecriminaliseerd worden. 

"Wij roepen de EU-leiders op om prioriteit te geven aan de bescherming van mensenlevens en om de mensen die veiligheid zoeken in Europa een waardige en menselijke behandeling te geven", beklemtoont Julien Buha Collette, teamleider operaties van AZG in Europa. "De medische behoeften van mensen en hun recht op een eerlijke asielprocedure moeten gerespecteerd worden en prioritair zijn." 

Elke dag verlenen AZG-teams medische en psychologische zorg aan mensen, waaronder kinderen. Ze zoeken veiligheid in Europa maar komen terecht in geweld, schaarse levensomstandigheden en hebben amper toegang tot basisvoorzieningen zoals voedsel, water en sanitaire voorzieningen. Het dodelijke migratiebeleid van de EU treft duidelijk migranten in heel Europa.

Geweld langs de Balkanroute

"Ze pakten mijn schoenen en jas af, deden een plastic koord rond mijn polsen, duwden mijn gezicht op de grond en sloegen met stokken op mijn been", vertelde een man uit Marokko aan AZG nadat hij was aangevallen door grensautoriteiten in Bulgarije. "Ze namen mijn schoenen, jas, telefoon en geld mee. Ze zeiden niets, maar bleven me slaan en lachen."

Langs de migratieroute in de westelijke Balkan (van Albanië tot Servië) en langs de Wit-Russische grenzen met Letland, Litouwen en Polen, behandelen AZG-teams regelmatig mensen die verwond raakten toen ze probeerden om de steeds grotere grensmuren en -hekken van de EU over te steken. Aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland en tussen Servië en Hongarije behandelen onze medische teams breuken, snijwonden en wonden die te wijten zijn aan de vijf meter hoge afrasteringen van scheermesdraad. 

Patiënten melden elke keer dat ze fysiek worden aangevallen en dat de grenswachten en politie hun bezittingen stelen. Honden van deze grenspolitie vallen hun aan, alvorens ze teruggeduwd worden naar het land waaruit ze ontsnapten. AZG heeft in Griekenland, Italië en Frankrijk getuigenissen ontvangen van mensen die slachtoffers waren van deze zogenaamde “pushbacks” op zee en aan land. 

Het internationaal recht wordt genegeerd

De EU moet het geweld onderzoeken en stoppen en haar plicht nakomen tegenover mensen die veiligheid zoeken, in plaats van migranten te criminaliseren.

De afgelopen jaren hebben we in verschillende Europese lidstaten, zoals Griekenland, Polen, Hongarije en Litouwen, een voedingsbodem gezien voor gewelddadige pushbacks en weigering van toegang via deze "crisis"-verhalen en buitengewone maatregelen. In plaats van te investeren in uitbreiding van de opvanginfrastructuur en verbetering van de opvang met menswaardige leefomstandigheden in de hele EU, richten de lidstaten zich op beperking van het aantal mensen dat zij toelaten en besteden zij hun internationale verantwoordelijkheden uit aan andere, vaak minder veilige landen zoals Libië.

"Mensen die de dodelijke oversteek over de Middellandse Zee of door de bergen en bossen van Europa overleven, ondergaan een mensonwaardige behandeling wanneer ze het EU-grondgebied", zegt Buha Collette. "In heel Europa zien we dat geweld aan de grenzen genormaliseerd is. Naast de doden op zee en de gewelddadige pushbacks, hebben we gehoord dat kinderen in Hongarije in zeecontainers werden opgesloten en met traangas werden bestookt voordat ze naar Servië werden teruggeduwd. Het is onmenselijk."

Via de verhalen van patiënten zijn we getuige van de EU die het internationaal recht niet respecteert:

• Het recht om asiel aan te vragen,
• De verplichting om op zee hulp te bieden aan mensen in gevaar en
• Het verbod op onmenselijke, wrede en vernederende behandeling en marteling

"Voor mijn eerste aankomst in Griekenland werd ik zes keer teruggestuurd," vertelde een man uit Somalië aan AZG-teams in Griekenland. "De [laatste] keer kwamen [we] 's ochtends [per] boot aan op Lesbos. [Toen we de kust bereikten, raakten we gescheiden en renden we de bosjes in. Na ons enkele uren te verstoppen, vonden mannen [met bivakmutsen op] mij, gooiden mijn jas en mijn schoenen weg. Ze sloegen ons, laadden ons op een plastic boot en duwden ons terug op zee - naar Turkije." 

Gesloten centra die zogezegd verbeterde levensomstandigheden bieden

In Griekenland worden de door EU gefinancierde gesloten centra voor gecontroleerde toegang (CCAC) voorgesteld als een verbetering van de levensomstandigheden van migranten die op de eilanden aankomen. Maar in feite beperken ze de bewegingsvrijheid van de mensen en houden ze hen opgesloten in gevangenisachtige faciliteiten. Op het eiland Samos is de CCAC omgeven door prikkeldraad, wordne de mensen 24 uur per dagen en 7 dagen per week bewaakt, moeten ze door een röntgenapparaat en worden ze geïdentificeerd aan de hand van biometrische gegevens zoals vingerafdrukken.

Dit "hotspot"-model is gericht op uitzetting en detentie in plaats van op bijstand en bescherming. Als de huidige wetsvoorstellen binnen de EU worden goedgekeurd, nemen alle lidstaten dit model over met inbegrip van versnelde asielprocedures, waardoor de tijd voor de behandeling van asielaanvragen sterk wordt verkort. Dit leidt tot de uitzetting van veel mensen die geen kans kregen om hun zaak eerlijk te laten behandelen. Bovendien wordt de leeftijdsgrens voor detentie verlaagd naar 12 jaar.

In Griekenland blijven de teams voor mentale gezondheidszorg van AZG patiënten met trauma’s behandelen. Veel van deze mensen lopen het risico op bijkomende trauma's door deze strenge beperkingen en de overhaaste asielprocedure, die angst inboezemt voor uitzetting. 

Uitbesteding van geweld aan andere landen

In 2022 werden ongeveer 23.600 mensen onderschept door de EU gefinancierde Libische kustwacht en onder dwang teruggestuurd naar Libië. Volgens het laatste VN-rapport lopen migranten in Libië voortdurend het risico om willekeurig vastgehouden te worden en om onderworpen te worden aan misdaden tegen de menselijkheid. Dit jaar zijn al meer dan 4.200 mensen onder dwang teruggebracht naar Libië en 1053 mensen zijn omgekomen of vermist nadat ze de dodelijke route over de Middellandse Zee naar Europa hadden gewaagd. Het zijn de meest dodelijk vier maanden sinds 2017.

"Nadat we Libië waren binnengekomen, brachten ze ons naar een gevangenis", vertelde een jongeman uit Kameroen aan AZG-teams in Libië. "Ik heb daar acht maanden doorgebracht. Ze sloegen ons heel hard tot we hen betaalden. Als we geen geld hadden, belden ze onze families en eisten geld van hen om ons vrij te laten. Ze lieten hen meeluisteren aan de telefoon terwijl ze ons sloegen. Soms maakten ze zelfs video's van onze mishandeling en stuurden die naar onze families. Ik had geen geld en geen familie; ik werd acht maanden lang opgesloten en geslagen. Ik werd blind aan één oog nadat ze me met een metalen stok hadden geslagen. De bewakers brachten me niet eens naar het ziekenhuis toen dit gebeurde."

"Het afschrikkingsbeleid van de EU zal tragedies zoals de recente schipbreuken niet voorkomen, noch zal het mensen ervan weerhouden om veiligheid te zoeken. Het zal mensen alleen maar blootstellen aan nog meer gevaarlijke reizen op zee", aldus Buha Collette.