Oekraïne: AZG documenteert massale vernieling van medische voorzieningen

AZG is aanwezig in alle vijf regio’s aan de frontlinie en in sommige gebieden bevinden onze medische teams zich op slechts 14 km van de frontlijn. Zo zagen en documenteerden zij de vernietiging van verschillende medische voorzieningen in 161 steden en dorpen in de regio's Kherson en Donetsk. De vernieling en plundering van gezondheidsvoorzieningen en het gebruik van wapens zoals landmijnen en clustermunitie in de gezondheidsinfrastructuur, toont aan dat er geen rekening wordt gehouden met de bescherming van de gezondheidsvoorzieningen en van mensen die behandeling nodig hebben.

Hoewel onze teams geen toestemming hebben om gebieden te betreden die onder de controle van Rusland vallen, konden zij wel optreden in gebieden die onlangs door de Oekraïense strijdkrachten heroverd zijn. Mensen die onder militaire controle leven, hebben een zeer beperkte toegang tot zorg. Dit gaat hand in hand met een gebrek aan medische voorzieningen. Bovendien bleek uit medische consultaties van patiënten, dat er geen essentiële geneesmiddelen zijn voor mensen met chronische aandoeningen in gebieden onder Russische controle.

Na de escalatie van de oorlog in februari 2022 onderzochten AZG-teams de medische en humanitaire behoeften van mensen in 161 steden en dorpen in de regio's Donetsk en Kherson om zo medische bijstand te verlenen aan zij die dicht bij de frontlinie wonen. Ondanks verzoeken om aan beide zijden van de frontlinie te werken, werd dit enkel toegestaan in gebieden onder Oekraïense controle. Daarom zijn onze vaststellingen beperkt tot deze gebieden. 
"Onze teams waren er direct getuige van huizen, winkels, speelplaatsen, scholen en ziekenhuizen die in puin lagen. Sommige steden en dorpen waar we werken, zijn compleet vernield. Langs de 1.000 km lange frontlijn in Oekraïne zijn sommige gebieden gewoon van de kaart geveegd", zegt Christopher Stokes, leidinggevende voor programma's van AZG in Oekraïne.   

Zelfs ziekenhuizen zijn geen veilige plaats

In 2022 waren AZG-medewerkers al getuige van aanvallen op de infrastructuur van de gezondheidszorg. In twee afzonderlijke gevallen, in Mikolaiv in april en in Apostolove in juni, zagen zij de duidelijke gevolgen van clustermunitie op ziekenhuizen, waardoor medische activiteiten gedurende meerdere dagen werden opgeschort en patiënten de toegang tot medische zorg werd ontzegd. Daarbij komt nog dat in drie andere gevallen, op 8, 11 en 15 oktober 2022, AZG-teams antipersoonsmijnen ontdekten in functionerende ziekenhuizen. Dit was in gebieden die voorheen door Rusland werden bezet in de regio's Kherson, Donetsk en Izyum. 

"Het gebruik van landmijnen is veel voorkomend in frontlijngebieden, maar om ze in medische faciliteiten te zien, is schokkend: een opmerkelijke daad van onmenselijkheid. Het geeft een duidelijke boodschap aan degenen die op zoek zijn naar medicijnen of behandelingen: ziekenhuizen zijn geen veilige plaats", zegt Vincenzo Porpiglia, projectcoördinator voor de activiteiten van AZG in de regio Donetsk.

Verder ontdekten teams van AZG dat verschillende medische faciliteiten in gebieden die voordien door Rusland bezet waren in zowel Kherson als Donetsk, geplunderd waren. Medische voertuigen, waaronder ambulances, waren ook nog eens vernield en in twee van deze faciliteiten zagen zij wapens en explosieven.

Gezondheidszorg in bezette gebieden betekent amper toegang tot essentiële geneesmiddelen

Uit verslagen van gezondheidswerkers en patiënten die onder Russische bezetting leefden, bleek dat de toegang tot essentiële geneesmiddelen, behandelingen of medische faciliteiten heel beperkt was. Deze verslagen werden bevestigd door de medische dossiers van AZG na 11.000 consultaties (november 2022-februari 2023). Onze teams moesten vaak patiënten behandelen voor chronische aandoeningen die maandenlang niet behandeld waren. 

"Verschillende mensen die ons benaderden bij de mobiele klinieken hadden pijn. Ze hadden enkel pijnstillers nodig, waar ze geen toegang toe hadden in hun dorp tijdens de bezetting. Ze vertelden ons dat ze tijdens de bezetting geen artsen of paramedici hadden gezien; sommige mensen kregen medicijnen als humanitaire hulp, maar ze wisten niet hoe ze de medicijnen moesten gebruiken. Ik behandelde een man die een verband nodig had voor zijn wonde, maar hij had al maanden niets van verzorging gekregen. Hij had geen desinfecterende oplossingen, geen antiseptica, geen verbandmateriaal. Hij waste en hergebruikte gewoon het verband." - Artsen Zonder Grenzen-arts, mobiel kliniekteam, regio Donetsk. 

Volgens onze patiënten hadden mensen geen toegang tot de gezondheidszorg, voornamelijk door: 

• Bewegingsbeperkingen
• Massale vernietiging van gezondheidsvoorzieningen 
• Onvoorspelbare gedrag van sommige Russische eenheden

Heersende partij moet voorzien in de aanvoer van medicatie en toegang tot gezondheidszorg

Patiënten meldden ook dat overgebleven medische voorzieningen en apotheken geplunderd werden en dat de bevoorrading met geneesmiddelen niet systematisch werd aangevuld door de bezettingstroepen. Deze interviews komen overeen met de medische diagnose van vele AZG-patiënten die maandenlang niet behandeld werden.

"Borozenske polikliniek werd zwaar beschadigd tijdens de bezetting. Alle computers en apparatuur werden gestolen. In mei gleed mijn man uit van een ladder en verwondde zijn voet ernstig. We namen contact op met de dokter die vroeger in de kliniek werkte, maar hij kon ons niet helpen - hij had geen medicijnen of apparatuur meer, dus raadde hij ons aan naar het ziekenhuis van Berislav te gaan. Dat ligt op 50 km afstand van Borozenske en we moesten 12 Russische controleposten passeren om het ziekenhuis te bereiken. We moesten terug naar Borozenske voor de ingestelde avondklok. U kunt zich voorstellen dat, met deze uitdagingen, toegang tot gezondheidszorg voor de mensen geen prioriteit was, tenzij bij een kwestie van leven of dood." - Patiënt van AZG, Borozenske dorp, regio Kherson 

Een oorlog maakt het gezondheidssysteem kapot, en dat heeft langdurige gevolgen 

De oorlog in Oekraïne heeft massale verwoestingen aangericht en vernielde de medische infrastructuur. Op lange termijn zal dit gevolgen hebben voor de toegang tot gezondheidszorg. In interviews van AZG, meldden patiënten die sinds de invasie van februari 2022 in Russisch bezette gebieden woonden ernstige beperkingen van hun toegang tot essentiële geneesmiddelen en medische voorzieningen. Ze zagen plunderingen van ziekenhuizen en apotheken. 

De strijdende partijen moeten het internationaal humanitair recht eerbiedigen en zich houden aan hun verplichtingen om burgers en civiele infrastructuur te beschermen: ziekenhuizen en andere gezondheidsvoorzieningen mogen nooit het doelwit zijn. Verder moet de vrije aanvoer van levensreddende geneesmiddelen en medische voorraden gegarandeerd worden. Mensen in nood moeten veilig en ongehinderd toegang krijgen tot onafhankelijke humanitaire hulp.